Burgemeester Harry Leunessen richtte het woord tot de aanwezigen en keek in zijn toespraak terug op het afgelopen jaar en blikte vooruit op de kansen die het nieuwe jaar met zich meebrengt.
Hieronder leest u de volledige toespraak.
Dames en heren,
Wij zijn blij dat u met velen gevolg hebt gegeven aan de uitnodiging voor onze nieuwjaarsreceptie. En ik heet u – in naam van het gemeentebestuur – allereerst van harte welkom! Dat woord van welkom geldt natuurlijk voor de aanwezige leden van de gemeenteraad en het college en hun partners, maar het geldt eerst en vooral voor de inwoners van onze gemeente, voor de vertegenwoordigers van onze verenigingen en voor de genodigden die hier vandaag present zijn. Wij vinden het fijn dat u bent gekomen om elkaar te ontmoeten en om ons én elkaar de beste wensen mee te geven voor het nieuwe jaar! Onze oprechte dank daarvoor!
Het afgelopen jaar stond voor een belangrijk deel in het teken van de gestegen prijzen voor voedsel en energie en de niet opgeloste crises op het gebied van wonen, stikstof, schade aan huizen en gebouwen door de gaswinning in Groningen en natuurlijk het voortduren van de onmacht bij de oplossing van het toeslagenschandaal. Bij de roep om oplossingen zijn de ogen vooral op de overheid gericht.
Tegelijkertijd bleek afgelopen week uit onderzoek van het Sociaal- en Cultureel Planbureau dat een deel van de bevolking het vertrouwen in de overheid kwijt is. Bijna één op de vijf Nederlanders vindt dat de overheid zo slecht functioneert, dat het hele systeem maar het beste omvergeworpen kan worden. Al hoeven we niet meteen te vrezen voor een bestorming van het parlement. Want verreweg de meeste Nederlanders keuren geweld of ordeverstoringen af.
Onder de overheidscritici bevindt zich een groeiende groep van mensen die zich ‘autonoom’ of ‘soeverein’ verklaren. Ze zeggen het ‘contract’ met de overheid op en onttrekken zich daarmee aan wetten en regels. En ze weigeren om belastingen en boetes te betalen. Ze zijn door een opeenstapeling van desinformatie op het verkeerde been gezet en ondergedompeld in een andere werkelijkheid. Ze schrijven boze of wanhopige brieven, ook aan mij. Maar het zijn ook vaak kwetsbare burgers die wegzakken in de schaduw van hun eigen fictie.
Het zijn er intussen meer dan tienduizend, waaronder inmiddels ook inwoners van Vaals. Inwoners die soms ook bij je op gesprek willen komen. En hoe kun je deze mensen, die de overheid niet serieus nemen, dan als bestuurder zelf wel serieus nemen? Nou, ik heb intussen geleerd dat het weinig oplevert als je met mensen een geforceerd gesprek voert over standpunten die ze zelf als onbetwistbaar zien. En dat het beter is om de bandbreedte van het gesprek te beperken tot de onderwerpen die geen tegenspraak oproepen. Aandacht voor hun onderliggende problemen en een neutrale toon, waarmee je de waardigheid van je gesprekspartner in stand houdt, zorgen er dan voor dat je mekaar niet kwijtraakt. Een enkele keer leidt dat zelfs tot een verrassende wending als iemand aan het eind van het gesprek een schulphulpverleningstraject dan uiteindelijk toch accepteert. Kennelijk kunnen door die weg te bewandelen, ook autonomen worden verleid om de loopgraaf te verlaten waarin ze voorafgaand aan het gesprek, nog bereid waren om van ellende om te komen.
2023 was het jaar waarin Rusland voor het eerst in vijftig jaar weer een missie naar de maan stuurde en waarin India het vierde land werd dat op de maan is geland. Zowel de NASA als China werken aan de ontwikkeling van een 3D-printer waarmee uit maanstof ‘maanbakstenen’ kunnen worden gemaakt, waarmee een door mensen permanent bewoonde basis op de maan kan worden gebouwd. De techniek die daarvoor nodig is, is beschikbaar en na verloop van tijd zal het volgens de wetenschappers ook gaan gebeuren. Maar terwijl de grootmachten zich storten op de maanrace, staan we in Vaals met beide benen op de grond.
De maanlanding van India en het einde van het Vaalser Weekblad met ingang van 1 januari van het afgelopen jaar, hebben één ding gemeen: het was zowel voor de bevolking van dat land als voor de inwoners van de gemeente Vaals een historisch moment. Want met het Vaalser Weekblad werd een instituut ten grave gedragen. Het was de wens van mevrouw Thoma dat het archief van het Vaalser Weekblad en dat van de Omroeper zou worden overgedragen aan de gemeente. Ik heb Ushi Thoma daarom ontvangen voor de ondertekening van de overeenkomst van schenking. En het zal u niet verbazen, dat was een emotioneel moment.
Omdat we ook de mensen zonder een aansluiting op het internet willen bereiken, worden de gemeenteberichten nu geplaatst in D’r Troebadoer. Dat weekblad wordt inmiddels in een groot deel van onze gemeente huis-aan-huis verspreid. De bewoners van de straten waarin het blad niet wordt bezorgd, kunnen een gratis exemplaar afhalen bij de receptie van het gemeentehuis of bij één van de overige afhaallocaties in Vaals, Vijlen en Lemiers. Maar ook met een gratis abonnement op de digitale gemeentelijke nieuwsbrief kunt u het gemeentelijk nieuws op de voet volgen.
En wie het nieuws volgt die weet dat ook gemeenten moeten vechten om goed personeel. Waarbij de kleinere gemeenten verhoudingsgewijs de meeste problemen hebben met de krapte op de arbeidsmarkt. Door de nood gedwongen vangen zij het tekort aan personeel vaak op met externe inhuur die duur wordt betaald.
Maar een gemeente die niet groot is, kan ook creatief zijn. We hadden binnen onze organisatie 13 vacatures en hebben daarom op 12 januari een open dag georganiseerd. Ik herinner me dat ik sceptisch was, maar dat ik vanaf mijn vakantieadres de gemeentesecretaris met een appberichtje heb laten weten dat ik de bedenker van dit initiatief wilde prijzen voor zijn of haar creativiteit. Ik wist toen nog niet dat hij zelf de bedenker was. Het werd met meer dan tachtig bezoekers, waaronder veel goede kandidaten voor de openstaande vacatures, een daverend succes. Een succes dat we ook te danken hebben aan onze medewerkers, die de bezoekers hebben laten voelen dat ze bij de gemeente Vaals met een kilo extra aan werkplezier naar hun werk gaan.
Dat de gemeentelijke organisatie een compliment verdient, vond ook de Nationale Ombudsman, die Vaals in april heeft bezocht en Vaals als landelijk voorbeeld op het schild heeft getild, vanwege de wijze waarop we in Vaals mensen die ondersteuning nodig hebben weer op de been helpen.
Maar het is uiteindelijk niet de gemeente, maar de wisselwerking tussen de gemeente en de lokale gemeenschap, die maakt dat Vaals gezien mag worden. En wat dat betreft was 2023 zeker ook een jaar waarin onze inwoners, ondernemers en verenigingen met mooie initiatieven hebben laten zien dat we in Vaals in staat zijn om tradities in stand te houden en erin slagen om samenredzaamheid te organiseren.
Ik kan putten uit een groot aantal voorbeelden maar ik noem er een paar. Om te beginnen de uitvoering van De Mozart’s Kronungsmesse op zondag 25 juni in de Pauluskerk. Met een muzikale bezetting van 90 koorzangers, vier solisten en een symfonieorkest kwam dit muzikale meesterwerk onder leiding van Emmanuel Pleijers in een uitverkochte kerk uitstekend uit de verf. Het aanwezige publiek beloonde de zangers, muzikanten en de organiserende koren, het Koninklijk Mannenkoor Cecilia 1837 en het Mannenkoor CCK’74, minutenlang met een daverend applaus. Het was een ‘Erstaufführung’ en wellicht is hiermee voor Vaals een nieuwe traditie geboren.
En daar waar nieuwe tradities worden geboren houden andere verenigingen oude tradities in stand. Zo vierde Harmonie St. Catharina uit Lemiers in 2023 haar 125-jarig bestaan. Met een feestdag, een jubileumconcert in mei en met een concert van de Marinieskapel in oktober. Wie erbij was zal het beamen: het waren twee geweldige concertavonden! En met zo veel moois mag de harmonie terugkijken op een geslaagd jubileumjaar.
Maar tradities stel je niet veilig zonder de aanwas van nieuw en jong bloed. De meeste muziekverenigingen merken het: het is steeds moeilijker om jeugdleden te vinden en te binden. Tegelijkertijd zijn er voorbeelden waaruit vertrouwen kan worden geput. Zo kon de jeugdharmonie van Vaals het afgelopen jaar, op de dag waarop het 40-jarig jubileum werd gevierd, haar 40ste jeugdlid welkom heten. En dat succes werd op 10 september - tijdens de Hopfeesten in Reijmerstok - beloond met de uitreiking van de Gulpener Duim. Met deze duim heeft de organiserende stichting niet alleen haar achting uitgesproken voor een bijzonder resultaat, maar ook haar grote waardering voor de inzet van de vrijwilligers die dit resultaat mogelijk maken.
Voor het behoud van een mooie traditie zorgt ook de Zuid-Limburgse schuttersbond, die met de bij de bond aangesloten schutterijen, waaronder die van Vijlen en Vaals, het afgelopen jaar haar eeuwfeest heeft gevierd met een H. Mis in de Pauluskerk en een prachtige expositie over de geschiedenis van het schutterswezen in Zuid-Limburg in de Kopermolen.
Tradities verwijzen naar ontstaan en zijn daarom belangrijk. Ik spreek daarom graag over de waarde van tradities, maar ook over de noodzaak om die waar nodig opnieuw van inhoud te voorzien. Door een traditie aan de veranderende tijd aan te passen, kan die blijven voortbestaan. Een sprekend voorbeeld is Ilona Otten die op pinkstermaandag de eerste vrouwelijke schutterskoning werd in het ruim 400-jarige bestaan van schutterij St. Paulus uit Vaals.
En ook op het sportieve vlak was er een groot succes. Want de 11-jarige Nimaro Grassere uit Vaals haalde zowel op de 1-meter plank als op de 3-meter plank een eerste plek bij het jeugdkampioenschap schoonspringen in Amsterdam. En omdat dit voor Nimaro nog niet genoeg was werd ze het afgelopen jaar ook nog kampioen van Nordrhein-Westfalen en derde bij het kampioenschap van Duitsland.
Maar er was meer. Want we namen op zondag 24 september afscheid van één van de meest gewaarde inwoners van onze gemeente, pastoor Broekhoven. Als pastoor heeft hij gedurende 42 jaar de Paulusparochie maar zeker ook de Vaalser gemeenschap gediend. Als priester word je geroepen om het goede te doen. En het goede, dat heeft hij gedurende meer dan 40 jaar hier in Vaals vol overgave gedaan. Bij zijn afscheid waren er daarom ook tranen van dankbaarheid.
En ook in 2023 hebben onze inwoners, verenigingen en ondernemers laten zien wat samenwerkingskracht tot stand kan brengen. Ik wijs in dat verband graag op de 21e editie van het Speeltuinfeest in het Bloemendalpark, dat met de hulp van maar liefst 50 vrijwilligers kon worden georganiseerd. Ik noem de sponsortocht Cols de Vallis, die tienduizend euro heeft opgebracht voor onderzoek naar de genezing van kanker. En ik noem nog de leden van de Creatieve Vrouwengroep die met hun mega-lappendeken Vaals ook landelijk op de kaart hebben gezet. En de Völser Adventstreff, een ondernemersinitiatief dat al na twee edities is uitgegroeid tot een verbindende factor voor de Vaalser gemeenschap.
Ik ga u geruststellen, want ik zal de vooruitblik op het nieuwe jaar een stuk korter houden dan de terugblik op het afgelopen jaar. Al was het maar omdat volgens de voorspellingen voor 2024 het einde van de wereld nabij is.
Maar in de beperkte tijd die ons nog rest gaan we werk maken van het verbeteren van de leefbaarheid in de wijk Aan de Noot en in de hoogbouwflats eromheen. En we doen dat als gemeente samen met de woningcorporatie Krijtland Wonen en de zorgaanbieder Envida. Door onze krachten te bundelen zijn we in staat om flink te investeren in de kwaliteit en de verduurzaming van de woningen, in het welzijn van de bewoners en in het leven van ouderen. Dat alles met veel betrokkenheid van de buurtbewoners. Krijtland Wonen is al begonnen met de renovatie van de laagbouw. In een volgende fase worden in de hoogbouwflats een aantal vrijkomende appartementen omgebouwd tot betaalbare zorgwoningen, zodat ouderen nog zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen, met een huiskamer in de wijk en in een omgeving waar een zorg- en begeleidingsteam 24 uur per dag in de buurt is om zorg en veiligheid te garanderen. Het uiteindelijke doel is om van het gebied Aan de Noot een vitale woongemeenschap met meer veerkracht te maken. En het mes snijdt aan twee kanten als de woningen die ouderen achter laten vervolgens worden ingenomen door starters of jonge gezinnen. Voor de realisatie van deze plannen legt het Rijk – in het kader van een Regiodeal- 1 miljoen euro op tafel.
In het kader van diezelfde Regiodeal stelt het Rijk ook nog eens 440.000 euro beschikbaar voor de ontwikkeling van een grensoverschrijdend landschapspark. Dat landschapspark beslaat onder de noemer ‘Grenzeloos Bocageland’ een oppervlakte van ruim 33.000 ha en omvat het grondgebied van de gemeenten Vaals, Gulpen-Wittem, Eijsden-Margraten, de gemeente Voeren in Vlaanderen en de gemeenten Dalhem, Aubel en Plombière in Wallonië. Samen met deze gemeenten hebben we de ambitie om met de inzet van eigen middelen en een jaarlijkse bijdrage van de Vlaamse regering een structurele samenwerking aan te gaan, op landschapsniveau en over de grenzen heen. Een samenwerking die voor de komende 6 jaar vastligt. En die moet bijdragen aan een kwalitatief landschapsbeheer, herstel van landschapselementen, bevordering van biodiversiteit, kleinschalige landbouw, een beter waterbeheer, leefbare kernen en kwaliteitsimpulsen op het gebied van toerisme en recreatie.
Dat alles is op dit moment voor een deel nog toekomstmuziek. Maar feit is dat met ingang van vandaag de drempel waaronder onze inwoners in aanmerking komen voor armoederegelingen wordt verhoogd naar 120% van de bijstandsnorm. Het gevolg daarvan zal zijn dat meer inwoners van deze regelingen gebruik kunnen maken.
Ik heb in mijn toespraak meer terug dan vooruitgekeken. Wat ik vooral heb willen zeggen is dat de gemeente en de gemeenschap het in Vaals samen zullen moeten doen. Het woord ‘samen’ is daarom ook het sleutelwoord voor het komende jaar. En we zien dat jaar met vertrouwen tegemoet. In de wetenschap dat de gemeentelijke organisatie ook het komend jaar weer klaar staat om goede initiatieven uit de samenleving vooruit te helpen.
Ik ga afsluiten met woorden van dank en waardering voor onze inwoners, onze ondernemers en verenigingen die het afgelopen jaar iets aan Vaals hebben bijgedragen. En in die woorden wil ik ook onze eigen medewerkers, de vrijwillige brandweer, de politie en de andere hulpdiensten betrekken.
In het vertrouwen dat wij ook het komend jaar weer op u mogen rekenen, wens ik u en uw naasten, mede namens de gemeenteraad, het college en onze medewerkers, een goed, gezond en betekenisvol 2024 toe!
Mijn vrouw viert dit jaar Kerst en Oud en Nieuw met haar ouders en familie in Ecuador. Zij heeft mij gevraagd om ook namens haar de beste wensen voor het nieuwe jaar aan u over te brengen.
En dan wil ik u nu uitnodigen om samen een toost uit te brengen op het nieuwe jaar!
Een Gelukzalig Nieuwjaar!
Ik dank u voor uw aandacht.
