Dit zijn militairen en burgers die stierven in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
Traditiegetrouw vond in de St. Pauluskerk de Eucharistieviering ter herdenking van de gevallenen plaats. Na de kerkdienst vertrok de stille tocht naar het oorlogsmonument op het von Clermontplein, waar een cordon van de vrijwillige brandweer Vaals met brandende fakkels aanwezig was. Een sectie van Schutterij St. Paulus gaf een vuursalvo af gevolgd door de Taptoe, gespeeld door Roland Roijen en twee minuten stilte.
Terwijl scholieren bloemen bij de plaquette en het oorlogsmonument neerlegden, werden de namen van de oorlogsslachtoffers voorgelezen, die vermeld staan op de herdenkingsplaquette.
Aansluitend volgde de kranslegging door de Gemeente Vaals, de Protestantse gemeenschap Maas-Heuvelland en Stichting 40-45 en Kinderen van Verzetsstrijders. De leerlingen van basisschool de Kleine Wereld en de Robbedoes hebben samen een gedicht voorgelezen.
Nadat burgemeester Harry Leunessen het woord tot de aanwezigen had gericht, werd de herdenking afgesloten met het Wilhelmus en het Limburgs volkslied.
Bekijk de video van Dodenherdenking 2025.
Toespraak burgemeester Harry Leunessen
We staan hier vandaag samen. En we zijn stil.
Stil voor hen die hun leven gaven voor onze vrijheid.
Stil voor hen die vochten, leden, hoop hadden – maar nooit meer thuiskwamen.
Ik wil vandaag vertellen over het lot van één van hen.
Een jonge man uit ons eigen Vaals. Joep Francotte.
Hij werd geboren op 29 december 1920, als zoon van Herman Francotte en Anna Katharina Lambertz. Joep was een gewone jongen, met gewone dromen. Na zijn schooltijd ging hij aan de slag als leerling-loodgieter in Aken. Maar gewone levens kregen in die jaren geen gewone loop.
In januari 1940 werd Joep opgeroepen voor militaire dienst. Toen Nederland capituleerde, keerde hij terug naar huis en ging hij weer als loodgieter aan het werk in Aken.
Omdat hij niet op z’n werk is verschenen wordt hij op 27 maart 1943 door de Duitse Staatspolizei in de gevangenis van Aken ingeleverd en vervolgens overgebracht naar Düsseldorf. Hij wordt veroordeeld voor “Arbeidsvertagsbruch”. En met “Arbeitsscheue Ausländer” wisten de Duitsers wel raad. Ze werden tewerkgesteld in “Baubrigaden”en moeten in steden als Düsseldorf en Keulen puinruimen na bombardementen.
Maar Joep kon ontsnappen. Niet alleen fysiek, maar ook moreel: …. hij weigerde te buigen voor onrecht en sloot zich aan bij het verzet, eerst in Amsterdam, daarna in Zuid-Limburg.
Joep hielp onderduikers, verspreidde een illegale krant en nam deel aan riskante overvallen op distributiekantoren. Met deze overvallen werden voedselbonnen buitgemaakt. Joep en zijn handlangers wilden voedsel brengen aan wie het nodig had. Een snippertje vrijheid aan wie opgesloten zat. En hoop aan wie dat bijna kwijt was.
Op 5 september 1944 – Dolle Dinsdag – pleegde de Heerlense Knokploeg een overval op het Huis van Bewaring aan de Minderbroedersberg in Maastricht. Alle politieke gevangenen – tachtig in totaal – worden bevrijd en over een groot aantal onderduikadressen verdeeld. Bij deze overval zijn ook Joep Francotte en Sjeng Coenen uit Simpelveld van de partij.
Op diezelfde dag wandelden zij rond 21.30 uur in de buurt van Ulestraten langs een boerderij. Zij waren opvallend gekleed en wekten daarmee de argwaan van drie Duitse militairen. Toen bleek dat Sjeng een revolver droeg werden ze gearresteerd en in de nacht van 5 op 6 september op de Cauberg in Valkenburg met een nekschot geëxecuteerd. Volgens een ooggetuige droeg Joep een papiertje in zijn riem, waarop met blauw potlood was geschreven: “Terrorist”.
Op zondag 10 september heeft zijn vader hem geïdentificeerd. Met bevrijding in zicht had hij zijn zoon verloren.
Wat wij vandaag herdenken, gaat over Joep. Maar het gaat ook over zovelen anderen. Over vrouwen, mannen en kinderen – Joden, verzetsstrijders, Roma, Sinti, dwangarbeiders en homoseksuelen – die werden gedeporteerd, gemarteld en vermoord.
Het gaat over vaders die hun zoon nooit terugzagen, zoals de vader van Joep, die hem moest identificeren – slechts veertien dagen voor de bevrijding. Over moeders die bleven wachten. Over broers en zussen die nog maar alleen de stilte hoorden, waar eens een stem klonk.
En het gaat ook over ons.
Over wat wij doen met de vrijheid die zij voor ons bevochten.
Over de keuzes die wij maken als mensen vandaag opnieuw worden uitgesloten, vervolgd, of onderdrukt.
Over onze plicht om waakzaam te blijven, juist nu oorlog en onrecht opnieuw zo dichtbij zijn.
In Europa. In de wereld. En in de harten van mensen.
Joep Francotte was geen generaal. En geen politicus.
Hij was een gewone jongen uit Vaals.
Hij koos, met gevaar voor eigen leven, om rechtvaardig te zijn.
Hij vertrouwde op de kracht van zijn geweten – en betaalde daarvoor de hoogste prijs.
Wij herdenken hem.
En met hém herdenken wij allen die vielen.
Voor ons.
Voor vrijheid.
Voor menselijkheid.
Laat hun namen klinken in onze stilte.
Laat hun daden leven in ons doen.
En laat hun herinnering ons hart blijven raken.
Morgen vieren we de vrijheid. Vandaag herdenken wij allen die daarvoor zijn gevallen.
