Vanmiddag vond in de Kopermolen opnieuw een drukbezochte nieuwjaarsreceptie plaats voor inwoners, ondernemers, instellingen en verenigingen van de gemeente Vaals.
Burgemeester Harry Leunessen sprak de aanwezigen toe en stond stil bij de bijzondere momenten van het afgelopen jaar. Tegelijkertijd benadrukte hij de mogelijkheden en uitdagingen die 2025 te bieden heeft.
Nieuwjaarstoespraak
Dames en heren,
Wat fijn dat u er bent! Uw aanwezigheid doet ons als gemeentebestuur goed! Want eerlijk is eerlijk: zonder uw komst zouden wij vannacht wakker liggen met de vraag of het aan onze prestaties ligt … of toch aan de bitterballen.
Maar met deze opkomst hoeven we ons daarover gelukkig geen zorgen te maken. En in naam van het gemeenbestuur heet ik u van harte welkom op onze nieuwjaarsreceptie! En dat ‘welkom’ geldt natuurlijk voor de aanwezige leden van de gemeenteraad, het college en hun partners, maar eerst en vooral voor onze inwoners en ondernemers, voor de vertegenwoordigers van onze verenigingen en voor de genodigden die hier vandaag aanwezig zijn. Nogmaals, het doet ons goed dat u bent gekomen om samen met ons het nieuwe jaar in te luiden. Onze dank daarvoor!
2024 dat was het jaar waarin we na ruim 14 jaar afscheid hebben genomen van Mark Rutte als premier. Meer dan duizend dagen plakte aan hem de demissionaire status. Demissionair, zo leerde ik ooit, dat betekent dat we wachten op iets dat beter is. En beter zou het worden, zo werd ons beloofd. De afschaffing van het verplichte eigen risico in de zorg? Geert zou het regelen. Een verlenging van de uitzonderingspositie van Nederland voor het uitrijden van dierlijke mest? Caroline zou in Brussel wel eens met de vuisten op tafel slaan. Welnu, de afschaffing van het eigen risico bleek onhaalbaar, want onbetaalbaar. En Caroline moest toegeven dat het in Brussel zó niet werkt. Dat alles gelukkig zonder schade aan tafel en vuisten. ‘Beter’ is dus een relatief begrip.
Wat er in 2024 zeker niet beter op is geworden, dat is het dreigingsbeeld. Onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten constateren dat de territoriale veiligheid van de Europese Unie, de NAVO en dus ook van Nederland, steeds meer onder druk komt te staan. De kans op een gewapend conflict neemt toe en sabotage aan ondergrondse- en onderzeese kabels en leidingen voor energievoorziening en dataverkeer, is inmiddels een feit. Het kabinet heeft daarom een crisisstrategie ontwikkeld en verkondigt een alarmerende boodschap: bereid je voor op een oorlogssituatie of crisis, nu met name de dreiging van Rusland een noodsituatie voorstelbaar maakt. En de plaatsvervangende commandant der strijdkrachten deed onlangs nog een indringende oproep aan alle burgemeesters, om hun inwoners bewust te maken van de noodzaak om op zo’n noodsituatie voorbereid te zijn.
Voor alle duidelijkheid: ik kondig hier geen oorlog aan. Maar ik vertel u wél dat het goed is om op een ontwrichtende noodsituatie voorbereid te zijn. Want een langdurige uitval van elektriciteit, water, gas en communicatie, zijn situaties die niet langer ondenkbaar zijn. Stelt u zich eens voor dat u enkele dagen geen water meer uit de kraan krijgt, uw huis niet kunt verwarmen, niet kunt koken of geen geld meer kunt pinnen. Ik wil maar zeggen: u kunt maar beter voorbereid zijn. En noodpakketten zijn inmiddels overal en in alle soorten en maten verkrijgbaar.
Maar veiligheid gaat niet alleen over oorlog en ontwrichting. Veiligheid gaat ook over de productie en handel in drugs, geweldsmisdrijven of huiselijk geweld. De bestrijding van deze en andere delicten behoort tot de taken van gemeente, politie en Openbaar Ministerie. Maar dat blijft wel lastig als deze veiligheidspartners kampen met een fors capaciteitstekort. Het capaciteitstekort bij onze politie was daarom voor mij reden om bij de minister in beroep te gaan tegen de vaststelling van het Regionale Beleidsplan Politie. In januari mocht ik mijn beroepschrift bij het ministerie van Justitie & Veiligheid in Den Haag komen toelichten. Helaas, zonder resultaat.
Méér succes hadden we met het inzetten van het ACT! Interventieteam. Dit team is vanaf maart in de regio Maastricht-Heuvelland actief en is multidisciplinair samengesteld uit ambtenaren van meerdere gemeenten en wordt waar nodig ondersteunt door andere opsporingsinstanties. Het team voert wekelijks controles uit om zo criminele netwerken te verstoren. Tijdens de controles wordt niet alleen gekeken naar drugscriminaliteit, illegale prostitutie en witwassen, maar ook naar zaken als illegale bewoning, uitkeringsfraude, arbeidsuitbuiting, brandveiligheid en milieudelicten. Het Interventieteam werkt ook op basis van signalen uit de samenleving. Zo leidde een anonieme tip naar een hennepplantage in de kern van Vaals. Ik roep u en alle inwoners daarom ook op, om verdachte situaties te melden bij de politie of bij Meld Misdaad Anoniem. Want veiligheid, dat maken we tenslotte samen!
En ook in 2024 hebben onze verenigingen en organisaties het leven in onze kernen weer mooier gekleurd. Ik verwijs in dat verband graag naar het bondsschuttersfeest dat door schutterij St. Joseph in Vijlen werd georganiseerd. Met een prachtige optocht, diverse schiet- en exercitiewedstrijden en twee knallende feestavonden, slaagde de schutterij erin om een geweldig evenement neer te zetten. Ik noem de eerste editie van Vols Tropical ná de coronapandemie en het 3Landefest in het laatste weekend van augustus. En ik noem nog graag de uitvoering van The Armed Man, een compositie van Karl Jenkins, door de Koninklijke Harmonie van Thorn met medewerking van onze eigen zangers van het Koninklijk Mannenkoor Cecilia en CCK. Zij zorgden in de maand september - in het Theater aan het Vrijthof en in de Schouwburg van Heerlen - voor een muzikaal spektakelstuk. En heel bijzonder was natuurlijk ook de documentaire over vijf weken niemandsland in Vaals, na het vertrek van de Duitse soldaten, op het eind van de Tweede Wereldoorlog. De documentaire kwam tot stand op initiatief van Zorgcentrum Langedael en werd gepresenteerd tijdens een feestweek voor haar bewoners in het kader van de viering van 80 jaar bevrijding. En ook in 2025 zal Vaals niet van spraakmakende evenementen verstoken blijven. Want de Grensülle vieren het komend jaar hun 7x 11 jarig verenigingsjubileum. En het programma voor dat jubileumjaar is veelbelovend!
Maar er was meer. Want 2024 was in Vaals ook het jaar van de erfenis. Want één van onze overleden inwoners had in haar testament bepaald dat de door haar verhuurde woningen ná haar overlijden, zouden worden geschonken aan de huurders. Dat was een erfenis waarvan die huurders niet hadden durven dromen……… Een goede erflater zorgt ervoor dat dat wat van waarde is voor de toekomst wordt behouden. Jo Kern maakte daarom als erfenis voor de jeugd een muzikaal verhaal, een dromerij, onder de titel ‘Lofballong’. Dat alles met de bedoeling om het Völser dialect levend te houden. Hij droeg het verhaal onder muzikale begeleiding voor aan de leerlingen van onze basisscholen. En die bleven muisstil en luisterden aandachtig. Het begrip ‘dromerij’ verbindt deze beide erfenissen. Het zijn dromen die in Vaals werkelijkheid werden.
Maar we hebben in Vaals ook nog een droom te gaan. Want volgens de nieuwste cijfers van het CBS leeft 6,4 % van onze inwoners in armoede. En daarmee staan we landelijk ná Amsterdam op de tweede plaats met het hoogste armoedepercentage. We doen in Vaals veel in de bestrijding van armoede. En dat zagen we terug in een forse overschrijding van het budget voor schuldhulpverlening. Tegelijkertijd is deze overschrijding ook een gevolg van ons beleid. Want het inloopmoment op dinsdagochtend heeft drempelverlagend gewerkt, waardoor onze inwoners gemakkelijker de weg naar de juiste instantie hebben gevonden. En ook de samenwerking tussen de gemeente en haar partners in de schuldhulpverlening, is verbeterd. Tegelijkertijd is de maatschappelijke winst die we boeken als we inwoners weer financieel gezond krijgen, groot. Want met een goede inrichting van schuldhulpverlening kunnen kosten vermeden worden die het gevolg zijn van huisuitzettingen, afsluitingen van nutsvoorzieningen of achterstanden bij zorgverzekeringen.
De genoemde armoedecijfers staan niet op zichzelf, maar hangen samen met de achterstandssituatie bij een deel van onze inwoners. Een situatie die voor een belangrijk deel een erfenis uit het verleden is. Het wegwerken van die achterstand moet voor elk zichzelf respecterend gemeentebestuur de hoogste prioriteit zijn. We zitten daarom ook niet stil en hebben al een aantal stappen gezet. Bij de 4e tranche van de Regio Deal hebben we bij het Rijk een bijdrage van 1 miljoen euro binnen gehaald voor de transformatie van het gebied dat wordt gevormd door de grondgebonden woningen aan de Noot, de hoogbouwflats, de Lange Akker en het Bloemendalpark. En ook bij de 6e tranche van de Regio Deal doen we weer een poging om extra middelen naar Vaals te halen. Bij de provincie zitten we aan tafel met de eis dat Vaals een plek moet krijgen op de Sociale Agenda van de provincie. En we denken dat we ook daar kansrijk zijn. En ook twee directeuren van het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn in november uit Vaals vertrokken met de toezegging dat zij gaan bekijken op welke manieren het ministerie Vaals kan gaan helpen. Kortom, we voeren met de provincie en het Rijk de goede gesprekken en daarmee zijn we in beeld. Tot welke resultaten dit gaat leiden zal de toekomst ons leren.
En ook met betrekking tot de centrumaanpak staan we niet stil. Want in opdracht van de gemeente werkt BRO - een ruimtelijk adviesbureau met ervaring op het gebied van de ontwikkeling van stads- en winkelcentra - aan een analyse voor het kernwinkelgebied in Vaals. Wat we zien is een problematiek die samenhangt met monocultuur, een gebrek aan kwaliteit en diversiteit, groei van fastfood en een toename van leegstand. De analyse wordt gebaseerd op een data-analyse en een behoeftenonderzoek en zal een antwoord moeten geven op de vraag of en hoe we moeten gaan sturen op een compacter centrum en het transformeren van de aanloopstraten. Om tot betrouwbaarheid te komen worden daarbij niet alleen de ondernemers maar ook de vastgoedeigenaren betrokken. Want het vastgoed zal moeten meebewegen om de transformatie van het centrum mogelijk te maken. En uiteraard maken we daarbij ook gebruik van de ervaringen en de inzet van de stichting Turbine.
Ik heb het Rijk en de provincie al als samenwerkingspartner genoemd. En ik voeg daar met de woningcorporatie Krijtland Wonen en de zorginstelling Envida nog twee belangrijke strategische partners aan toe. Maar van doorslaggevend belang is uiteindelijk de samenwerking met onze inwoners, ondernemers en verenigingen. Want zij zijn het die de verbindingen moeten leggen tussen de inspanningen van de professionele partijen en de behoeften van de mensen in onze buurten en wijken.
En we zijn in Vaals gezegend met een aantal mooie en verbindende initiatieven. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk dat soort initiatieven zijn. Ik kan ze niet allemaal benoemen, maar ik noem in dat verband graag het werk van het Comité Kruisen Vaals. De vrijwilligers van het comité zorgen voor het behoud, het onderhoud en de bijbehorende documentatie van de kruisen in de openbare ruimte van onze gemeente. De aanschaf van bloemen en planten in het voor- en najaar zijn voor rekening van de gemeente. En het comité ontvangt een kleine subsidie voor de aanschaf van materialen. Alle werkzaamheden worden door de vrijwilligers kosteloos verricht. Zij leveren daarmee een bijdrage aan de instandhouding van ons erfgoed.
Ik noem nog de Üllemarkt, die het afgelopen jaar niet door een commerciële partij, maar door onze ondernemers, inwoners en verenigingen met de hulp van de gemeente, succesvol werd georganiseerd.
En ik noem het project ‘Zin in Koken Vaals’. Zin in Koken is een kookcursus voor iedereen die lekker en gezond wil koken. De cursus draait om samen koken en eten. Tussendoor leren de deelnemers hoe je gezond kunt eten, hoe je producten langer kunt bewaren en hoe je kunt koken met een klein budget. Tegelijkertijd dient de kookcursus als voedingsbodem voor taalverbetering en het leggen van sociale contacten. Het project is geïnitieerd door twee inwoners van Vaals - Shabnam Sippoy en haar zus Nahid - en heeft een onderkomen gevonden in de oude Pastorie van Vaals. Hier wordt elke twee weken op de woensdagen samen gekookt en gegeten.
Het zijn drie mooie voorbeelden die laten hoe je aan de uitgangspunten van ‘Vaals Verbindt’ invulling kunt geven.
En met het onderkomen voor Zin in Koken ben ik uitgekomen bij het gemeentelijk accommodatiebeleid. Dat beleid kreeg onder meer vorm met de aankoop van de Suisse, een gebouw waarvan het de bedoeling is dat het in de toekomst wordt ingezet als een multifunctionele accommodatie voor maatschappelijke activiteiten. En in Vijlen werd de vernieuwde brede maatschappelijke voorziening in oktober heropend onder de nieuwe naam ‘Durpshoes A gen Koel’.
En al in 2023 heeft de gemeenteraad besloten tot de aankoop van café/zaal Oud Lemiers. Vanaf 1 april 2024 is daar het beheer in handen gelegd van Vebego. Tegelijkertijd werd het afgelopen jaar in een nauwe samenwerking met de gebruikers toegewerkt naar een beheer voor die in de toekomst kan zorgen voor het beheer van de uitvoeringszaal. Een participatietraject heeft geleid tot een rapportage met daarin een Programma van Eisen. Maar dat traject heeft ook anderszins vruchten afgeworpen. Want een tiental inwoners heeft zich gemeld om te gaan werken aan de conclusies en aanbevelingen uit het rapport. Zij hebben een werkgroep gevormd die toewerkt naar een stichtingsbestuur dat uiterlijk op 1 juli verantwoordelijk wordt voor de exploitatie van zaal Oud Lemiers. Vebego zal de stichting vervolgens begeleiden naar zelfstandigheid in het beheer. Parallel aan deze ontwikkeling worden de mogelijkheden onderzocht om een duurzame gemeenschapsvoorziening voor Lemiers op termijn te vestigen in de kerk.
2024 was ook het jaar waarin we Vaals in gans het land stevig op de landkaart hebben gezet met het voornemen om de grote wielertoertochten uit Vaals te weren. De liefhebbers van de wielersport stonden op hun achterste benen. En niemand had in de gaten dat achter alle commotie een slimme communicatiestrategie schuil ging. Want in het diepste geheim werd het plan gesmeed: het vooruitzicht dat ook de Toerversie van de Amstel Gold Race niet kon doorgaan, zou gaan zorgen voor de media-aandacht die Vaals nodig had. En het werkte: want de camera’s stonden klaar toen Leo van Vliet en Tom Dumoulin aan hun bezwaren uiting gaven met het argument dat de Amstel Gold Race in het mooiste stuk van Nederland wordt verreden. Terwijl andere gemeenten voor de bevordering van hun naamsbekendheid budgetten van een half miljoen en méér uittrekken, deden we dat in Vaals gewoon budgetneutraal!
De onderliggende boodschap van mijn toespraak is dat het in Vaals zonder het begrip ‘wij’ niet gaat. Wij - de gemeenschap én de gemeente - zullen het sámen moeten doen. De ervaring heeft geleerd dat we altijd weer kunnen rekenen op inwoners die bereid zijn om hun handen uit de mouwen te steken, op de inbreng van betrokken ondernemers én op de creativiteit van onze verenigingen. En op die ervaring bouwen we het vertrouwen dat we in Vaals ook de uitdagingen die het komend jaar op ons afkomen, aankunnen.
Ik wil daarom afsluiten met woorden van dank en waardering in de richting van een ieder – inwoner, ondernemer, vereniging of organisatie – die het afgelopen jaar iets voor Vaals heeft gedaan of betekend. En natuurlijk gelden die woorden ook voor de medewerkers van onze eigen gemeentelijke organisatie, de vrijwillige brandweer, de politie en de andere hulpdiensten.
In de wetenschap dat u ons ook het komend jaar weer terzijde staat, wens ik u en uw naasten, mede namens de leden van de gemeenteraad en het college én onze medewerkers, een goed, een gelukkig en een gezond Nieuwjaar toe!
Mijn dank voor uw aandacht.
Harry Leunessen
burgemeester Vaals
